Ülkeler arasındaki eşitsizliklerin COVID-19 aşılaması üzerindeki etkisinin araştırılması

Özet

COVID-19 pandemisiyle mücadelede çeşitli aşıların kullanıma girmesi önemli bir adım olmakla birlikte mevcut durum dünya genelinde aşı eşitsizliğini de beraberinde getirmiştir. Çalışmamızda ülkeler arasındaki aşı eşitsizliklerini incelemeyi amaçlayarak, insani gelişme düzeyleri ve eşitsizlik konulu dört endeksin kamuoyuna açık veri kaynağı olan Dünya Sağlık Örgütü veri tabanından elde edilen ülkelerin aşılama yüzdeleri ile ilişkisi incelenmiştir. Bu endeksler: İnsani Gelişme Endeksi (İGE), Eşitsizliğe Göre Düzeltilmiş İnsani Gelişme Endeksi (EDİGE) Eşitsizliği Azaltma Taahhüdü Endeksi(EATE), Gini katsayısıdır. Ülkelerin COVID-19 aşılaması verilerine göre tam doz aşılama yüzdesi, Düşük İGE grubundaki ülkelerde ortalama %25,6, Orta İGE grupta %47,8 Yüksek İGE grupta %53,2 ve Çok Yüksek İGE grupta % 72,4 olarak gerçekleşmiş olup gruplar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0,001).  Eşitsizlik endeksleri ile COVID-19 aşılama korelasyonları incelendiğinde, İnsani Gelişme Endeksi (İGE), ve tam aşılama yüzdesi arasında anlamlı (p<0,001),  güçlü ve pozitif korelasyon (rho:0,64) saptanmıştır. Benzer şekilde Eşitsizliğe Göre Düzeltilmiş İnsani Gelişme Endeksi (EDİGE) ve tam aşılama yüzdesi arasında da anlamlı (p<0,001),  güçlü ve pozitif korelasyon (rho:0,61) bulunmuştur. Bir diğer eşitsizlik endeksi olan Eşitsizliği Azaltma Taahhüdü Endeksi (EATE) ve tam aşılama yüzdesi arasında anlamlı (p<0,001), güçlü ve pozitif korelasyon (rho:0,56) saptanmıştır.   Gini Endeksi (GE) ve tam aşılama yüzdesi arasında ise anlamlı (p=0,026),  zayıf ve negatif korelasyon (rho:-0,17) mevcuttur. Araştırmamızın sonuçları ülkelerin insani gelişme düzeyleri ve eşitsizliği azaltma taahhütleri arttıkça, aşılanan nüfus yüzdesinin arttığını göstermektedir.