Erzincan İliç Altın Madeni felaketi bağlamında Türkiye için çıkartılması gereken halk sağlığı dersleri: Altın madenciliği gerekli mi?

Özet

Türkiye’de altın üretimine başlanan 2001 yılında yıllık üretilen altın miktarı 1 ton iken, 2022 yılında bu miktarın 31 tona yükseldiği görülmüştür. Altın madenciliğinde tartışma konularının başında siyanürle altın üretimi ve bu yöntemin olumsuz etkileri gelmektedir. Bu derlemenin amacı Erzincan İliç Altın Madeni kazası bağlamında Türkiye’deki altın madenciliğini değerlendirmek ve öneriler geliştirmektir. Siyanür kullanımının zararlı etkileri sadece insan ya da hayvanlarla sınırlı değildir. Olası sızıntı ile birlikte toprağı, suyu zehirleyerek ekolojik dengeye zarar vermesinin yanı sıra atık barajlarındaki ağır kimyasalların atmosferde de uzun süre kalarak hava kirliliğine yol açtığı bilinmektedir. 13 Şubat 2024 tarihinde İliç Altın Madenindeki felaketin gerçekleşmesinin asıl nedeni olarak iki kez kapasite artışı yapılarak liç yığınının yükünün arttırılması olduğu düşünülmektedir. Ayrıca söz konusu kapasite artışı taleplerini onaylayarak uygulanmasına izin veren ve denetim görevlerini yerine getirmeyen Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı da facianın sorumluları arasındadır. Erzincan Çöpler Altın Madeni felaketi, altın madenciliğinin çevre sağlığına olan olumsuz etkileri, çalışanların hayatını kaybetmesi, ekonomik olarak kamu yararının düşük olması ve olası etkilerinin ciddi halk sağlığı sorunlarına yol açabileceği gerçeğinden yola çıkarak “Altın madenciliği gerekli midir?” sorusunu gündeme getirmiştir. Öte yandan yaşanılan çevre felaketi ve iş kazası ülkemizdeki tüm altın madenciliği faaliyetlerine dair acil ve önemli kararlar alınması gerektiğini de bir kez daha gözler önüne sermiştir. Sonuç olarak altın madenciliğinde, sermayenin daha fazla kar etme hırsıyla en ucuz maliyetli yöntemleri benimsediği, çevre ve insan sağlığını dikkate almadığı görülmektedir. Maden işletmeciliğinde kamu payının oldukça düşük olması ve doğal kaynakların yok edilmesinden yola çıkarak varılan sonuç Türkiye’deki altın madenlerinin bir an önce kapatılması veya işletilecekse de uygun önlemler alınarak ve devlet kontrolünde işletilmesidir.