Manisa’da Aile Sağlığı Merkezlerine Başvuran Bireylerin Güneşin Zararlı Etkilerine İlişkin Bilgi ve Davranışlarının Değerlendirilmesi
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15312836Anahtar Kelimeler:
Güneşin Zararlı Etkileri, Güneşten Korunma, Güneş Kremi, Tutum, PrevalansÖzet
Manisa’da seçilen aile sağlığı merkezlerinde 18 yaş ve üstü bireylerin güneşin zararlı etkileri ve korunma yollarıyla ilgili bilgi ve davranışlarını saptamaktır. Kesitsel tipteki araştırma için örnek büyüklüğü 350 kişi olarak belirlenmiştir. Çalışmanın bağımlı değişkenleri “18 yaş ve üstü bireylerde güneşin zararlı etkileri hakkındaki bilgi düzeyi ve güneş ışınlarından korunma durumu”, bağımsız değişkenleri; sosyodemografik özellikler, yaşam biçimi özellikleri, kronik hastalık ve cilt hastalığı varlığı, deri tipi, güneş yanığı geçirme durumu, güneşten korunmadaki tutumu, güneş ışınlarından kendini korumayla ilgili davranışları (güneş gözlüğü takma, güneş kremi kullanma vb. gibi), çocuk sahibi olanlar için çocuklarını güneşten koruma metotlarıdır. Veriler SPSS 23.0 istatistik paket programı ile değerlendirilmiş, Tip 1 hata değeri 0,050 kabul edilmiştir. Araştırma grubunun %54,60’ının güneşin zararlı etkileri hakkındaki bilgi düzeyi yeterli, bilgi puan ortalaması 12,63± 5,48, Güneşten Korunma Davranış Ölçeği toplam puan ortalaması 23,19±6,08 bulunmuştur. Çok değişkenli analizlerde erkek olmak, daha düşük eğitim düzeyine sahip olmak, alt sosyal sınıfta olmak, güneşten korunmakla ilgili tutumu kötü olmak, hiç güneş yanığı olmaması, koyu tenli olmak güneşten korunma bilgi durumu açısından; yaşın daha genç olması, erkek olmak, evli olmak, güneşten korunmakla ilgili tutumu kötü olmak, güneşten korunma davranışı açısından daha risklidir. Araştırma grubunun yarısının güneşin zararlı etkileri hakkında bilgi düzeyi yetersiz bulunmuş ve arttırılması gerekmektedir. Bunun için de toplumda görsel ve işitsel medyadan faydalanılabileceği gibi birinci basamak sağlık kuruluşlarında kişilere ve topluma yönelik eğitimler düzenlenmeli, yaz dönemlerinde hatırlatıcı uyarılarda bulunulmalıdır. Yapılan bu çalışmalarda erkekler öncelenebilir. Özellikle çocukluk çağında güneş ışını maruziyetinin önemi düşünüldüğünde okullarda ve birinci basamakta verilecek eğitimler uygun tutum ve davranışların gelişiminde önemli rol oynayacaktır.
Referanslar
Sivamani R. K., Crane L. A., Dellavalle R. P. The Benefits and Risks of Ultraviolet Tanning and Its Alternatives: The Role of Prudent Sun Exposure. Dermatol Clin. 27:149–54. DOI: 10.1016/j.det.2008.11.008
Pettigrew S., Jongenelis M., Strickland M., Minto C., Slevin T., Jalleh G., et al. Predictors of sun protection behaviours and sunburn among Australian adolescents. BMC Public Health. 2016 Jul 13;16(1). DOI 10.1186/s12889-016-3197-4
Seyhan M.E., Güneşten korunma. Turkderm-Turk Arch Dermatol Venereol. 2003; 37(4): 237-244 [alıntılanan tarih:12.07.2024]; Erişim adresi: https://jag.journalagent.com/turkderm/pdfs/TURKDERM_37_4_237_244.pdf
Uslu M., Karaman G., Şavk E., Şendur N.; Adnan Menderes Üniversitesi Hekimlerinin Deri Kanserleri Ve Güneşin Etkileri Konusundaki Bilgi Düzeyleri İle Güneşten Korunma Davranışlarının Değerlendirilmesi; ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi 2006; 7(1) : 5 - 10. [alıntılanan tarih:18.06.2024]; Erişim adresi: http://adudspace.adu.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11607/2008/5-10.pdf?sequence=1&isAllowed=y
MacKie R.M. Awareness, knowledge and attitudes to basal cell carcinoma and actinic keratoses among the general public within Europe. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology. 2004 Sep 18(5):552–555. DOI: 10.1111/j.1468-3083.2004.00993.x
Gül Ü. Güneş Sıcak ve Derimiz. Ankara Med J, 2015, 15(3):145-152 DOI:10.17098/amj.80846
Balk S. J. Technical Report—Ultraviolet Radiation: A Hazard to Children and Adolescents. Amerıcan Academy Of Pedıatrıcs. 2011 March. 127(3), 791-817. DOI: 10.1542/peds.2010-3502
Aygün Ö. (2012). Güneşten korunma programının adölesanların güneşten korunma davranışına etkisi: transteoretik modele dayalı çalışma (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği ABD, İstanbul.
Terzi S, Başak P.Y., Erturan İ. “Polikliniğe başvuran hastalarda güneşin zararlı etkileri ve korunma yolları ile ilgili bilgi, tutum ve davranışların araştırılması. Turkderm-Turk Arch Dermatol Venereolgy 2017; 51: 2-6. DOI: 10.4274/turkderm.62144
Koyunsever H. (2021). Bireylerin Deri Kanseri Risk Algısı ve Etkileyen Faktörler (Uzmanlık Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, İzmir
Eroğlu N. (2021). Güneşin zararlı etkileri ve bu etkilerden korunma yolları ile ilgili bilgi tutum davranışların ve günlük deri bakımı alışkanlığının değerlendirilmesi (Uzmanlık Tezi). Kocaeli Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Kocaeli.
Maddock J.E., Redding C.A., Rossi J.S., Weinstock M.A. Development and validation of an appearance motivation attitudes scale for sun protection, Psychology and Health, 2005, 20:6, 775-788, DOI: 10.1080/14768320500165944
Boratav K. Sınıfların ve grupların sosyoekonomik nitelikleri. İmge Kitapevi Yayınları. 2004;33–60.
Balcı E., Durmuş H., Arslantaş E.E., Gün İ. “Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarına Başvuran Yetişkinlerin Güneşin Zararlı Etkileri ve Korunma Yolları Konusunda Bilgi, Tutum ve Davranışları.” Turk J Dermatol 2018; 12:96-9. DOI: 10.4274/tdd.3605
Sümen A., Öncel S. Sun protection behaviors and its affecting factors in parents of kindergarteners. Turkderm - Turk Arch Dermatol Venereol. 2021;178–83. DOI: 10.4274/turkderm.galenos.2021.25428
Cebeci D.Ş. (2022). Cilt Kanseri Bilgi Düzeyi ve Güneşten Korunma Davranışının değerlendirilmesi. (Uzmanlık Tezi). Akdeniz Üniversitesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Antalya
Özkan Ş., Ergör G., Turna İ., Fetil E., Erdem Y., Akar H., Yıldız G, Tunalı B., Bilgiç A., Güneş Y.B. Güneş ve Toplum Bilinci: Bir Anket Çalışması. Türkderm 2001; 35: 277- 284. [alıntılanan tarih:14.07.2024]; Erişim adresi: https://jag.journalagent.com/turkderm/pdfs/TURKDERM_35_4_277_284.pdf
Koçak A.N., Adana F. Üniversite Öğrencilerinin Deri Kanseri ve Güneşten Korunma Hakkındaki Bilgi ve Davranış Düzeyleri: Kesitsel Bir Çalışma. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 2021; 24(4): 486- 495. DOI: 10.17049/ataunihem.616340
Altunkürek Ş.Z., Kaya E., Ankara’da Bulunan Bir Ortaokuldaki 8. Sınıf Öğrencilerinin Güneşten Korunma Özyeterliliklerinin Güneşten Korunma Davranışlarına Etkisi. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi Aralık 2020; 02(3):137–44. DOI: 10.48071/sbuhemsirelik.772605
Akgün Y. (2021). Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarına Başvuran Yetişkinlerin Deri Kanseri Hakkında Bilgi Düzeyleri ve Güneş Işınlarından Korunma Durumları. (Uzmanlık Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi Tayfur Ata Sökmen Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Hatay.
Razali N.M., Wah Y.B. Power comparisons of shapiro-wilk, kolmogorov-smirnov, lilliefors and anderson-darling tests. Journal of statistical modeling and analytics. Journal of Statistical Modeling and Analytics. 2011;2(1): 21-33. [alıntılanan tarih:12.07.2024]; Erişim adresi: https://www.nrc.gov/docs/ML1714/ML17143A100.pdf
Ermertcan A.T., Öztürkcan S., Dinç G., Yurtman D., Pala T., Şahin M.T. Sunscreen use and sun protection practices in students and personnel of Celal Bayar University. Photodermatol Photoimmunol Photomed. 2005 Aug;21(4):191-7. DOI: 10.1111/j.1600-0781.2005.00158.x.
Falk M., Anderson C.D. Influence of age, gender, educational level and self-estimation of skin type on sun exposure habits and readiness to increase sun protection. Cancer Epidemiol. 2013 Apr;37(2):127-32. DOI: 10.1016/j.canep.2012.12.006
Boggild A.K., From L. Barriers to sun safety in a canadian outpatient population. Journal of Cutaneous Medicine and Surgery 2003;7(4):292-299. DOI: 10.1007/s10227-003-0126-9
Pengpid S., Peltzer K. Sun protection use behaviour among university students from 25 low, middle ıncome and emerging economy countries. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention 2015;16(4):1385- 1389. DOI: 10.7314/apjcp.2015.16.4.1385
AlGhamdi K.M., AlAklabi A.S., AlQahtani A.Z. Knowledge, attitudes and practices of the general public toward sun exposure and protection: A national survey in Saudi Arabia. Saudi Pharm J 2016; 24:652-657 DOI: 10.1016/j.jsps.2015.04.002
Stanton W.R., Janda M., Baade P.D., Anderson P. Primary prevention of skin cancer: a review of sun protection in Australia and internationally. Health promotion international 2004; 19(3):369-78. DOI: 10.1093/heapro/dah310
Kaymak Y., Tekbaş Ö.F., Şimşek I. Üniversite öğrencilerinin güneşten korunma ile ilgili bilgi tutum ve davranışları. Türkderm-Deri Hastalık. Ve Frengi Arş. 2007; 41: 81-85. [alıntılanan tarih:12.07.2024]; Erişim adresi: https://jag.journalagent.com/turkderm/pdfs/TURKDERM_41_3_81_85.pdf
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 HALK SAĞLIĞI ARAŞTIRMA VE UYGULAMALARI DERGİSİ
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
