Dünyada ve Türkiye’de okul beslenme programları
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10430044Anahtar Kelimeler:
Gıda Güvencesi, Gıda Güvenliği, Okul Beslenmesi, Çocuk Beslenmesi, Evrensel Okul YemekleriÖzet
Beslenme, insan yaşamında sağlıklı bir yaşamın başlaması ve devam etmesi için hayati bir öneme sahiptir. Çocukluk döneminde büyüme ve gelişimin sağlanabilmesi yeterli ve dengeli beslenebilme ile mümkündür. Çocukların gelişiminde önemli rol oynayan okul çağının da içinde bulunduğu ilk 8000 gün beslenme alışkanlıklarının oluşması, yetişkinlik döneminin sağlıklı geçmesi, kronik hastalık gelişme riskinin azalması açısından önemlidir. Sağlıklı beslenme ve yaşam biçimi alışkanlığının kazandırılması, sağlıklı yaşam bilincinin yerleştirilmesi, yetişkinlik dönemi hastalıklarının önlenmesi açısından okulda beslenmenin sağlanması büyük önem taşımaktadır. Çocuklar günlük gereksinim duydukları enerji ve besin öğelerini besinlerle vücuda almaktadır. Kahvaltıların yapılmaması, öğlen yemeklerinin yeterli tüketilmemesi kronik yetersiz beslenme sorunlarını ortaya çıkarmaktadır. Yetersiz kronik beslenmenin sonuçları arasında bodurluk, aşırı zayıflık, obezite, düşük bağışıklık, mikro besin yetersizlikleri, zihinsel gelişim bozukluğu, anemi ve öğrenme güçlüğü bulunmaktadır. Çocukların fizyolojik, psikolojik ve sosyal gelişimleri hızlı olan okul çağı döneminde, yaşam boyu devam edebilecek davranışları büyük ölçüde kazanılır. Bilgi almaya ve alışkanlık kazanmaya en uygun oldukları dönem olan okul çağı döneminde yeterli ve dengeli bir beslenme düzeninin sağlanması ile yetişkinlik dönemi hastalıklarının gelişmesi önlenebilmektedir. Dünyanın çeşitli yerlerinde okul beslenme programları uygulanmaktadır. Hızlı büyüme ve gelişimin sağlanabilmesi için, hastalıklara karşı direnç oluşturarak bağışıklığın oluşması, okul başarısı, algılama, dikkat ve bilişsel yeteneklerin gelişimine katkı, okul devamlılığının artışı, öğrenme açıklığının sağlanması açısından okul beslenme programları önem arz etmektedir. Okul beslenme programları çocukların okula devamlılığını artırır, okul başarısını olumlu yönde etkiler ve çocukları öğrenmeye hazır hale getirir. Bu makalede, ilkokuldan başlayarak liseye kadar devam eden dünyadaki okul beslenme programı örnekleri ve Türkiye’de var olan çalışmalar yer almaktadır. Makale, Türkiye’de geliştirilecek yeni politikalar için ön açıcı olabilir.
Referanslar
Derbyshire E, Obeid R. Choline, Neurological Development and Brain Function: A Systematic Review Focusing on the First 1000 Days. Nutrients. 2020;12(6):1731. doi:10.3390/nu12061731
UNICEF. Çocuklarda beyin gelişimi açısından 'İlk Anlar Önemlidir' [internet]. 2017 (Erişim Tarihi: 28 Ağustos 2023). Erişim adresi: https://www.unicefturk.org/yazi/ilkbingun?gclid=CjwKCAiAh9qdBhAOEiwAvxIok7tQL5W684-zXnlY0iWVijYYCTqYupLKPU3wCrSqTa1qf-gnjx7NbxoCVPEQAvD_BwE
Schwarzenberg SJ, Georgieff MK, COMMITTEE ON NUTRITION. Advocacy for Improving Nutrition in the First 1000 Days to Support Childhood Development and Adult Health. Pediatrics. 2018;141(2):e20173716. doi:10.1542/peds.2017-3716
Bundy DAP, de Silva N, Horton S, Patton GC, Schultz L, Jamison DT. Investment in child and adolescent health and development: key messages from Disease Control Priorities, 3rd Edition. Lancet. 2018;391(10121):687-699. doi:10.1016/S0140-6736(17)32417-0
Bundy DAP, de Silva N, Horton S, Jamison DT, and Patton GC. Optimizing Education Outcomes: High-Return Investments in School Health for Increased Participation and Learning. Washington, DC: World Bank. License: Creative Commons Attribution CC BY 3.0 IGO. 2018. Erişim adresi: https://dcp-3.org/sites/default/files/resources/DCP3%20Education%20Edition_Final.pdf
World Bank. The Human Capital Project. In: Gatti R, Kraay A, editors. Washington, DC: The World Bank 2018;50p. Erişim adresi: http://documents.worldbank.org/curated/en/363661540826242921/pdf/131462-PublicHCPReportCompleteBooklet.pdf
T.C Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Okul çağı beslenmesi (internet). 2018 [Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2023]. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/beslenmehareket-haberler/okul-%C3%A7a%C4%9F%C4%B1-%C3%A7ocuklar%C4%B1nda-beslenme.html
T.C Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Sağlıklı Beslenme Ve Fiziksel Aktivite Öğretmen El Kitabı. Ankara, 2019.
Baysal A. Kahvaltı ve okul başarısı. Beslenme ve Diyet Dergisi. 1999; 28(1): 1-3.
UNICEF. Nutrition [internet]. [Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2023] Erişim adresi: https://www.unicef.org/nutrition
Candaş, A, Akkan, B.E, Günseli, S. E. V. D. A., & Deniz, M. B. (2011). Devlet ilköğretim okullarında ücretsiz öğle yemeği sağlamak mümkün mü. İstanbul: Açık Toplum Vakfı.
UNESCO. Stepping up effective school health and nutrition, a partnership for healthy learners and brighter futures. 2020. [Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2023] Erişim adresi: https://www.unicef.org/media/94001/file/Partnership-for-Stepping-up-effective-SHN.pdf.pdf
Mukudi E. Nutrition status, education participation, and school achievement among Kenyan middle-school children. Nutrition. 2003;19(7-8):612-616. doi:10.1016/s0899-9007(03)00037-6.
Fernald LC, Grantham-McGregor SM. Stress response in school-age children who have been growth retarded since early childhood. Am J Clin Nutr. 1998;68(3):691-698. doi:10.1093/ajcn/68.3.691.
Cupertino A, Ginani V, Cupertino AP, Botelho RBA. School Feeding Programs: What Happens Globally?. Int J Environ Res Public Health. 2022;19(4):2265. Published 2022 Feb 17. doi:10.3390/ijerph19042265.
Cohen JFW, Hecht AA, McLoughlin GM, Turner L, Schwartz MB. Universal School Meals and Associations with Student Participation, Attendance, Academic Performance, Diet Quality, Food Security, and Body Mass Index: A Systematic Review. Nutrients. 2021;13(3):911. Published 2021 Mar 11. doi:10.3390/nu13030911.
Gordanier J, Ozturk O, Williams B, Zhan C. Free lunch for all! the effect of the community eligibility provision on academic outcomes. Economics Education Review. 2020;77:101999. doi: 10.1016/j.econedurev.2020.101999.
Khan S, Pinckney RG, Keeney D, Frankowski B, Carney JK. Prevalence of food insecurity and utilization of food assistance program: an exploratory survey of a Vermont middle school. J Sch Health. 2011;81(1):15-20. doi:10.1111/j.1746-1561.2010.00552.x.
Schwartz AE, Rothbart MW. Let Them Eat Lunch: The Impact of Universal Free Meals on Student Performance. Journal of Policy Analysis and Management. 2019;39(2):376-410.
Taylor J, Garnett B, Horton MA, Farineau G. Universal Free School Meal Programs in Vermont Show Multi-domain Benefits. J. Hunger Environ. Nutr. 2020;15:753–766. doi: 10.1080/19320248.2020.1727807.
IlløKken KE, Bere E, Øverby NC, Høiland R, Petersson KO, Vik FN. Intervention study on school meal habits in Norwegian 10-12-year-old children. Scand J Public Health. 2017;45(5):485-491. doi:10.1177/1403494817704108.
Bullock SL, Dawson-McClure S, Truesdale KP, Ward DS, Aiello AE, Ammerman AS. Associations between a Universal Free Breakfast Policy and School Breakfast Program Participation, School Attendance, and Weight Status: A District-Wide Analysis. Int J Environ Res Public Health. 2022;19(7):3749. Published 2022 Mar 22. doi:10.3390/ijerph19073749.
Turner L, Guthrie JF, Ralston K. Community eligibility and other provisions for universal free meals at school: impact on student breakfast and lunch participation in California public schools. Transl Behav Med. 2019;9(5):931-941. doi:10.1093/tbm/ibz090.
Adelman, Sarah W, Daniel O. Gilligan, ve Kim Lehrer. How effective are food for education programs?: A critical assessment of the evidence from developing countries. Food policy review 9. Washington, D.C.: International Food Policy Research Institute (IFPRI). http://ebrary.ifpri.org/cdm/ref/collection/p15738coll2/id/13310
Ramachandran P. School Mid-day Meal Programme in India: Past, Present, and Future. Indian J Pediatr. 2019;86(6):542-547. doi:10.1007/s12098-018-02845-9.
Winch, Rachel (2009). International Approaches to School Feeding: Country Experiences from Mali, Chile, and India. Global Child Nutrition Foundation.
WFP. State of School Feeding Worldwide 2013. Erişim adresi: https://documents.wfp.org/stellent/groups/public/documents/communications/wfp257481.pdf?_ga=2.84605977.1491961294.1564494036-1398024210.1564494036
UNICEF. UNICEF ve WFP: Kapanan okullar nedeniyle okul yemeklerinden mahrum kalan 370 milyon çocuğun geleceği tehlikede. 29 Nisan 2020. Erişim adresi:https://www.unicef.org/turkiye/bas%C4%B1n-b%C3%BCltenleri/unicef-ve-wfp-kapanan-okullar-nedeniyle-okul-yemeklerinden-mahrum-kalan-370-milyon
Verguet S, Limasalle P, Chakrabarti A, et al. The Broader Economic Value of School Feeding Programs in Low- and Middle-Income Countries: Estimating the Multi-Sectoral Returns to Public Health, Human Capital, Social Protection, and the Local Economy. Front Public Health. 2020;8:587046. doi:10.3389/fpubh.2020.587046.
Filmer D, Rogers H, Angrist N, Sabarwal S. Learning-adjusted years of schooling (LAYS): Defining a new macro measure of education. Economics of Education Review. 2020;77:101971. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2020.101971.
Dünya Bankası ve Dünya Gıda Programı (2009) Rethinking School Feeding: Social Safety Nets, Child Development and Education Sector. Bundy, D., C. Burbano, M. Grosh, A. Gelli, M. Jukes ve L. Drake, Washington.
Dünya Gıda Programı. Learning From Experience Good Practices From 45 Years Of School Feeding.
Epstein, Rafael, Lysette Henriquez, Jaime Catalana, Gabriel Y. Weintrauba, Cristian Martinezd, ve Francisco Espej (2004) A Combinatorial Auction Improves School Meals in Chile: A Case of OR in Developing Countries. International Transactions in Operational Research.
School Food Trust (2008) The Provision of School Food in 18 Countries. Harper, Clare, Lesley Wood ve Claire Mitchell.
Drake LJ, Lazrak N, Fernandes M, et al. Establishing Global School Feeding Program Targets: How Many Poor Children Globally Should Be Prioritized, and What Would Be the Cost of Implementation?. Front Public Health. 2020;8:530176. doi:10.3389/fpubh.2020.530176
Pellikka K, Manninen M, Taivalmaa S. School Meals for All. School Feeding: Investment in Effective Learning–Case Finland. Ministry for Foreign Affairs of Finland; Helsinki, Finland: Finnish National Agency for Education; Helsinki, Finland: 2019. Erişim adresi: https://www.oph.fi/sites/default/files/documents/um_casestudyfinland_schoolfeeding_june2019_netti.pdf
European Commission School Food Policy Fact Sheets; Sweden, 2013. https://ec.europa.eu/jrc/sites/jrcsh/files/jrc-school-food-policy-factsheet-sweden_en.pdf
Ramachandran P. School Mid-day Meal Programme in India: Past, Present, and Future. Indian J Pediatr. 2019;86(6):542-547. doi:10.1007/s12098-018-02845-9
Yoon J, Kwon S, Shim JE. Present status and issues of school nutrition programs in Korea. Asia Pac J Clin Nutr. 2012;21 (1):128-133. https://apjcn.nhri.org.tw/server/APJCN/21/1/128.pdf
Ishida H. The history, current status, and future directions of the school lunch program in Japan. Jpn. J. Nutr. Diet. 2018;76:S2–S11. doi: 10.5264/eiyogakuzashi.76.S2.
Gaddis JE, Jeon J. Sustainability transitions in agri-food systems: Insights from South Korea’s universal free, eco-friendly school lunch program. Agriculture and Human Values. 2020;37:1055–1071. doi: 10.1007/s10460-020-10137-2.
Scottish Government. Free school meals [internet]. 2021 [Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2023] Erişim adresi: https://www.gov.scot/policies/maternal-and-child-health/free-school-meals/
Food and Nutrition Service, USDA. National School Lunch Program and School Breakfast Program: nutrition standards for all foods sold in school as required by the Healthy, Hunger-Free Kids Act of 2010. Interim final rule. Fed Regist. 2013;78(125):39067-39120.
Congressional Research Service. Serving Free School Meals through the Community Eligibility Provision (CEP): Background and Participation. 2020. Erişim adresi: https://crsreports.congress.gov/product/pdf/R/R46371/3
MEB. 2021-2022 Örgün Eğitim İstatistikleri Açıklandı [internet]. 2022 [Erişim Tarihi: 20 Ağustos 2023] Erişim adresi: https://www.meb.gov.tr/2021-2022-orgun-egitim-istatistikleri-aciklandi/haber/27552/tr
TÜİK. Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (2019). 2020 [Erişim Tarihi: 10 Temmuz 2023] Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-hareketli-hayat-db/Yayinlar/kitaplar/TBSA_RAPOR_KITAP_20.08.pdf
Şimşek PDI, Yabancı YDDN, Turan Ş. Okul Çağı Çocuklarının Beslenme Çantalarının Değerlendirilmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi. 2009;19(19):99-112.
MEB. Millî Eğitim Bakanlığı Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliği. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=20040&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5
MEB. Meb'den 1 Milyon 800 Bin Öğrenciye Ücretsiz Yemek [internet]. 2022 [Erişim Tarihi: 15 Temmuz 2023] Erişim adresi: https://www.meb.gov.tr/mebden-1-milyon-800-bin-ogrenciye-ucretsiz-yemek/haber/28336/tr
T.C. İstanbul Kültür Üniversitesi, “5 Keys to Safer Food (Güvenilir Gıda için 5 Anahtar)” [internet]. 2020 [Erişim Tarihi: 15 Ekim 2023] Erişim adresi:https://backto.iku.edu.tr/en/5-keys-safer-food-guvenilir-gida-icin-5-anahtar
Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Okul Sağlığı Programı [internet]. 2022 [Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2023] Erişim adresi: https://hsgmdestek.saglik.gov.tr/tr/okul-sagligi/okul-s%C3%BCt%C3%BC-program%C4%B1.html#:~:text=Okul%20S%C3%BCt%C3%BC%20Program%C4%B1%2C%20Ba%C5%9Fbakanl%C4%B1k%20Genelgesiyle,ba%C5%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20alt%C4%B1nda%20yer%20alan%20faaliyetlerdendir
MEB. Okullara Kuru Üzüm Dağıtım Programı [internet]. 2017 [Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2023] Erişim adresi: https://karayazi.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_01/18091803_okul_kuru_YzYm_programY18012017.pdf
UNICEF. The State of the World’s Children 2019 [internet]. 2019 [Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2023] Erişim adresi: https://www.unicef.org/reports/state-of-worlds-children-2019
UNICEF (2019). The State of the World’s Children 2019. Children, Food and Nutrition: Growing well in a changing world. UNICEF, New York
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 HALK SAĞLIĞI ARAŞTIRMA VE UYGULAMALARI DERGİSİ
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
